Τα παγκάκια φτιάχνονται για να φιλοξενούν ανθρώπινες σχέσεις: του ενός ανθρώπου με τον άλλο, των ανθρώπων με τον περίγυρό τους ή με άλλα φτερωτά ή τετράποδα πλάσματα. Κάποιοι ανοίγουν προσωπικές συζητήσεις στα παγκάκια, άλλες ταϊζουν περιστέρια ή διαβάζουν ένα βιβλίο ή «απλώς» παρατηρούν τη ζωή καθώς εκτυλίσσεται γύρω τους.
Τα παγκάκια υπάρχουν για να φιλοξενούν τις πολλαπλές σχέσεις των ανθρώπων με τον κόσμο. Δε νοείται παγκάκι του ενός, αν και πολλά παγκάκια καταλαμβάνονται από ένα άτομο τη φορά.
Τα παγκάκια επιζητούν τη σκιά των δέντρων, ειδικά το καλοκαίρι, κατά τις ζεστές ώρες της μέρας. Κάπως έτσι γεφυρώνουν το δομημένο με τον αδόμητο κόσμο.
Τα παγκάκια γεφυρώνουν το δημόσιο με τον ιδιωτικό χώρο, προσκαλώντας την πολιτική διάσταση της ζωής να εκδηλωθεί με χίλιους πιθανούς τρόπους. Τα διεκδικούν εξίσου μικροί και μεγάλοι, ντόπιοι και ξένοι, γνωστοί και άγνωστοι. Κάποια τα εγκαθιστούν ο δήμος ή η κοινότητα, άλλα αποτελούν αυτοσχέδιες κατασκευές, ζωντανές εκφράσεις διεκδίκησης της γειτονιάς και ενός ευρύτερου – συμβολικού και μη – πλέγματος σχέσεων.
Τα παγκάκια παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, υποστηρίζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ όσων κάθονται σε αυτά και ειδικά σε περιοχές που ο πληθυσμός έχει περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες πρόσβασης σε άλλους κοινόχρηστους χώρους (Bynon and Rishbeth, 2015). Τα παγκάκια επιτρέπουν σε μια αίσθηση του ανήκειν να αναδυθεί, καθώς η ίδια η ύπαρξή τους λειτουργεί ως πρόσκληση συνύπαρξης. Φιλοξενούν τα τυχαία συναπαντήματα, καθιστούν εφικτή την ορατότητα, αποτελούν πράξεις φροντίδα του εαυτού (Rishbeth and Rogaly, 2017), μεταφέρουν χαραγμένα μηνύματα μέσα στο χρόνο συνδέοντας τις γενεές μεταξύ τους, αλλά και ανθρώπους με διαφορετικές καταβολές (ιδιαίτερα ως προς την ηλικία, την κοινωνική τάξη και την καταγωγή). Επίσης, αποτελούν δημοκρατική πρακτική καθώς διευκολύνουν τη συνεύρεση μεταξύ ανθρώπων και άρα το διάλογο – με λέξεις, βλέμματα, κινήσεις ή απλώς την ενσώματη παρουσία στο χώρο (Bynon, 2016). Αν ζείτε στην Αθήνα, θυμηθείτε ίσως τα παγκάκια της μικρής βουλής στο Ζάππειο.
Τα παγκάκια προάγουν την ψυχική υγεία μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν. Σε κάποιες περιπτώσεις όχι μόνο δίνουν χώρο στους καθήμενους – προσωρινούς – ενοίκους τους για αναστοχασμό, αλλά μετατρέπονται σε επίκεντρο ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων ή παρεμβάσεων ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα:
Στη Σκωτία, το πρόγραμμα «Ανάπαυλα» (Breathing Space) προσφέρει κατά τις απογευματινές ώρες και τα Σαββατοκύριακα τη δυνατότητα άτυπων συζητήσεων συμβουλευτικής υποστήριξης σε όποιον ή όποια τη χρειάζεται. Λειτουγούν ως συμπληρωματικές δράσεις των τηλεφωνικών γραμμών ψυχολογικής υποστήριξης. Η συμβουλευτική παρέχεται από κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχοθεραπεύτριες και συμβούλους ψυχικής υγείας διαφορετικών μεταξύ τους οργανισμών.
Στη Ζιμπάμπουε, το πρόγραμμα «Παγκάκια της Φιλίας» (Friendship Benches) ή αλλιώς chigaro chekupanamazano στα σόνα («παγκάκι για να καθίσουμε και ν’ ανταλλάξουμε ιδέες») λειτουργεί εδώ και 25 χρόνια, έχει εκπαιδεύσει γυναίκες-μέλη των διαφορετικών κοινοτήτων προκειμένου να παρέχουν συμβουλευτική σε άτομα που υποφέρουν από ελαφριά ή μέτρια κατάθλιψη ή αλλιώς «σκέφτονται πολύ» (kufungisisa). Η εκπαίδευση των γυναικών πραγματοποιείται στο πλαίσιο της γνωσιακής-συμπεριφορικής μεθοδολογίας εστιάζει στη λύση. Πρόκειται για μια συνεργατική θεραπευτική παρέμβαση (Abas κ.ά., 2016), όπου οι ατομικές συνεδρίες συμβουλευτικής συμπληρώνονται από τις ομάδες ομοτίμων (peer-led groups) kubatana tose («Κρατώντας τα χέρια μας ενωμένα»).
Τέλος,«Τα Αφουγκραζόμενα την Κλιματική Κρίση Παγκάκια» (Climate Listening Benches) της ομάδας για την Κλιματική Ψυχολογία στο Κέμπριτζ, έχοντας εμπνευστεί από τα Παγκάκια της Φιλίας της Ζιμπάμπουε, προσφέρουν σε περιοδική βάση τη δυνατότητα συζήτησης με επίκεντρο την αγωνία που γεννά η κλιματική κρίση. Τη δράση στηρίζουν εκπαιδευμένες ψυχοθεραπεύτριες.
Τα παγκάκια φιλοξενούν σημαντικά περιστατικά της προσωπικής και συλλογικής μας ζωής. Και ίσως θα είχε νόημα εδώ, να αναλογιστείτε μία στιγμή – δύσκολη, όμορφη ή απλώς απροσδόκητη – που έλαβε χώρα ενώ καθόσασταν σε ένα παγκάκι. Ήταν κι άλλοι άνθρωποι μαζί σας; Ή άλλοι μη-άνθρωποι; Τί υπήρχε γύρω από το παγκάκι; Τί ακούγατε ενώ καθόσασταν, τί μυρωδιές «καταγράψατε», τι χρώματα; Αν γράφατε ένα μικρό γράμμα στο παγκάκι αυτό για τη σημασία που διαδραμάτισε στη ζωή σας, τί θα του γράφατε; Για σκεφτείτε το…
Περισσότερες πληροφορίες εδώ:
- https://breathingspace.scot/news/2022/park-benches-promote-mental-health-wellbeing/
- https://www.friendshipbenchzimbabwe.org/about-us
- https://cambridgeclimatetherapists.org/2021/10/06/green-week-cop-26-at-wolfson-college-18th-25th-october/
Βιβλιογραφία:
- Abas, M., Bowers, T., Manda, E., Cooper, S., Machando, D., Verhey, R., Lamech, N., Araya, R. and Chibanda, D. (2016). ‘Opening up the mind’: problem solving therapy delivered by female lay health workers to improve access to evidence based care for depression and other common mental disorders through the Friendship Bench Project in Zimbabwe. International Journal of Mental Health Systems, 10(39), pp 1-8.
- Bynon, R. (2016). The democratic value of benches. The Bench Project Blog. Πηγή: http://the-bench-project.weebly.com/blog/the-democratic-value-of-benches – πρόσβαση στις 25/01/2024.
- Bynon, R. and Rishbeth, C. (2015). Benches for everyone – solitude in public, sociability for free. The Young Foundation, Sheffield:UK.
- Rishbeth, C. and Rogaly, B. (2017). Sitting outside: Conviviality, self-care and the design of benches in urban public space. Transactions of the Institute of British Geographers, 43(2), pp 284-298.
Σημείωση: η φωτογραφία είναι του Ουκρανού φωτογράφου Eugene Kotenko. Περισσότερα εδώ: https://petapixel.com/2012/11/01/photographer-documents-four-years-in-the-life-of-a-park-bench/
